زندگی به سبک اسلامی و ایرانی

مفهوم خیرخواهی هر چند ریشه در تاریخ بشریت دارد اما همزمان با ایجاد جوامع انبوه که منجر به گسست روابط عمیق روحی و عاطفی ناشی از شناخت نزدیک و جایگزینی روابط انبوه معمولا سطحی و ظاهرا صمیمانه شده است، به نظر می رسد لازم است در عرصه ی رسانه های جمعی تلاشی جدی برای ترویج این ارزش اخلاقی در سطوح مختلف جامعه صورت پذیرد. در این خصوص آیات متعددی وجود دارد که لزوم توجه به مفهوم مورد اشاره را منعکس می نماید. قرآن کریم نه تنها به توجه مومنین نسبت به حال و روز یکدیگر تاکید دارد بلکه به مؤمنین فرمان می دهد اگر دو دسته از شما با یکدیگر کارزار کردند بین آنان را اصلاح کنید. ”و ان طائفتان من المؤمنین اقتتلوا فاصلحوا بینهما“.(حجرات, آیه ۱۰). بنابراین یکی از مسئولیت های رسانه در برابر جامعه اسلامی حفظ یکپارچگی و تالیف قلوب مخاطبان است. از دیگر ابعاد خیر خواهی، بیان انتقادات سازنده نسبت به مسئولین و عموم مردم به بهترین نحو ممکن است. امام صادق علیه السلام بهترین مردم را کسی می داند که عیب دیگران با بیان نرم منعکس کند: ”احب اخوانی من اهدی الی عیوبی“(مجلسی, ۱۳۴۵, ج ۷۴ ص ۲۷۲). استفاده از واژه هدیه در این حدیث شریف بیانگر تاکید امام معصوم (ع) در گفتمان دوستانه، صمیمانه و خیرخواهانه است. علاوه بر این به کار بردن عبارت هدیه، یادآور آن است که در هدیه دادن، نیت ما خوشحال ساختن مخاطب است و نه آزار و اذیت او. بنابراین نقد خیرخواهانه مستلزم استفاده از زبان ملایم و عبارات لطیف است. اضافه بر آنچه گفته شد تلاش برای تحقق عدالت از دیگر جلوه های خیرخواهی است. قرآن کریم در آیه ی ۱۳۵ سوره ی نساء می فرماید: پیام عدالت را حتی اگر به ضرر خود و نزدیکانتان است به عموم جامعه بیان کنید”یا ایها الذین آمنوا کونوا قوامین بالقسط شهداءلله ولو علی انفسکم او الوالدین والاقربین“(نساء, ۱۳۵). طبیعتا انسان در شرایطی میتواند خیرخواه دیگران باشد که فقط به منافع خود فکر نکند و هر جا بیان مطلبی در مسیر تحقق عدالت بود بدون در نظر گرفتن ضرر و زیان خود آنرا بیان کند. در چنین شرایطی است که جامعه آرمانی مد نظر دین مبین اسلام محقق خواهد شد و در این مسیر چنانچه اشاره شد رسانه های جمعی نقش مهمی دارند. رسانه های جمعی با بیان انتقادات سازنده و در عین حال دوستانه، پرهیز از اختلاف افکنی میان گروه های مختلف جامعه و تاکید بر تالیف قلوب مخاطبین و در برخی موارد چشم پوشی از منافع گروهی و سیاسی محدود آنجا که در تعارض با منافع عموم است می توانند نقشی بی بدیل در توسعه مفهوم خیرخواهی داشته باشند. به امید آنکه با رعایت موارد گفته شده شاهد بروز و ظهور اقدامات خیرخواهانه خصوصا در عرصه ی رسانه ها باشیم.

محمد صادق افراسیابی
مدرس دانشگاه